Elli yıl evvel, üç NASA astronotu Pasifik Okyanusu’na iniş yaptı ve son Apollo görevini tamamladı. Şimdi Ay’a geri dönüyoruz, fakat bu sefer işler biraz farklı olacak. Biz de bu yazımızda Ay’a dönüşümüzden bahsediyoruz.
Kaynak: https://www.sciencenews.org/article/m…
Mürettebatlı görevlerin Ay’a dönüşü için değerli bir an, Artemis I’in başarılı bir şekilde fırlatılmasıyla 16 Kasım’da saat 01:47’de (EST) gerçekleşti.
NASA’nın yüksek güçlü Uzay Fırlatma Sistemi roketi, birinci seyahatinde Florida kıyılarından kalkarken kükredi. Roket, astronotları Ay yüzeyine geri götürecek teknolojiyi test eden bir uçuşta Orion kapsülünü Ay’a doğru itti.
El Paso’daki Texas Üniversitesi’nden jeolog Jose Hurtado, “Bu muhteşem bir fırlatmaydı” diyor.
“Uzay keşfinin özellikle insan keşfi hakkında kurduğu bağlamlar bana gerçekten çok iyi geliyor. Bu ilham verici bir gösteri ve umarım izleyen herkes bu ilhamdan bir parça almıştır” şeklinde sözlerine devam ediyor.
Amerika Birleşik Devletleri ve Çin, insanları Ay’a geri döndürmenin yolunu açıyor.
İki ülkenin programları, potansiyel olarak büyük getirileri olan devasa ve karmaşık teşebbüsler. Her iki program da Ay ve erken Dünya hakkında bilimsel anlayışı artırmayı, Dünya’da kullanım için yeni teknolojiler geliştirmeyi ve ayrıca uzun vadeli insan uzay araştırmaları için zemin hazırlamayı amaçlıyor.
Uzay tarihçisi Teasel Muir-Harmony, Apollo’nun “siyasi amaçlara hizmet eden teknolojik bir program” olduğunu söylüyor.
Program, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği ortasındaki siyasi tansiyon ve çatışmaya dayanıyordu ve “dünya kamuoyunun kalplerini ve zihinlerini kazanmakla’ ilgiliydi.
Apollo 11 astronotları Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, 20 Temmuz 1969’da Ay’a ilk adımlarını attılar.
Sonraki birkaç yıl içinde, 10 Amerikalı daha gezegenimizin tek doğal arkadaşının kalaylı, cansız arazisinde atladı ve dolaştı. Apollo 17, 14 Aralık 1972’de sona eren bu iniş serisinin son misyonuydu. Apollo 17 astronotları Eugene Cernan ve Harrison H. Schmitt, Ay tozunda ayak izlerini bırakıp komuta modülünde Ronald Evans’a katıldıklarında, insanlar Ay’da yürümeyi bıraktılar.
Apollo 17’den bu yana geçen on yıllarda, çeşitli ülkelerden yaklaşık iki düzine uzay aracı Ay’ı ziyaret etti.
Bu araçlardan kimileri yörüngede döndü, kimileri araştırmacıların bu çarpışmaların enkazındaki malzemesi inceleyebilmesi için yüzeye çarptı ve kimileri inip Ay örneklerini Dünya’ya geri getirdi. Bu mürettebatsız uzay araçları Ay’ın keşfinde kimi büyük adımlar atmış olsa da, beşerler orada bulunarak çok daha güzelini yapabilir. Hurtado, ‘Hiçbir şey orada bir insan beyni ve insan gözüne sahip olmanın değerini değiştiremez’ diyor.
Apollo 17 misyonu sırasında gerçekleşen bir an, Hurtado’nun haklılığını gözler önüne seriyor.
Ay’ı ziyaret eden tek jeolog olan Schmitt, misyon sırasında muhakkak bir paslı renk tonuna sahip bir Ay toprağı kesimi fark etmişti. Orada yürüdü, çevreyi inceledi ve bunun bir volkanik patlamanın ispatı olduğunu fark etti. O ve Cernan, daha sonraki Dünya temelli tahliller için bu turuncu toprağın bir kısmını topladılar; bu, topraktaki turuncu cam lekelerin aslında yaklaşık 3,7 milyar yıl evvel bir ‘lav çeşmesi’ patlaması sırasında oluştuğunu ortaya çıkardı.
Bu keşif, Ay’ın gençliğinde volkanlara ev sahipliği yaptığı fikrini destekledi.
Ayrıca turuncu toprağın kimyasal bileşiminin ek analizi, Ay’ın Dünya ile tıpkı vakitte oluştuğunu ima etti. Schmitt’in gördüğü şeyin önemli olduğunu çabucak kavraması olmasaydı, bilim insanları turuncu toprağa erişemezdi. Hurtado, ‘Muhtemelen en gelişmiş saha aracı düzgün eğitimli insandır’ diyor. Gezegen bilimcisi Steven Squyres, 2005 tarihli Roving Mars kitabında şunları yazdı: “Talihsiz gerçek şu ki, uzay sondalarımızın mükemmel bir Mars gününde yapabileceği çoğu şeyi, olay yerindeki bir insan bir dakikadan daha kısa sürede yapabilir.”
Apollo vazifeleri sona erdiğinde, NASA daha uzun vadeli insan uzay uçuşuna hazırlanmak için odağını uzay istasyonlarına kaydırdı.
Skylab Mayıs 1973’te fırlatıldı ve dört kişilik bir astronot ekibine ev sahipliği yaptı. Birkaç yıl sonra geçici istasyon planlandığı gibi atmosferde dağıldı. NASA’nın bir sonraki uzay istasyonu olan Milletlerarası Uzay İstasyonu (ISS), Kasım 2000’den beri astronotları ağırlayan daha büyük, ortak bir projeydi. Bu istasyon hâlâ Dünya’nın yaklaşık 400 kilometre üzerinde yörüngede dönüyor.
ABD önderleri vakit zaman NASA’nın bakışını ISS’nin uçtuğu alçak Dünya yörüngesinden daha uzak bir hududa kaydırmaya çalıştı.
Birçok yönetici, farklı keşif amaçları için farklı teknolojilere yatırım teklifinde bulundu. Lakin 2019’da plan belirlendi: NASA, zaman çizelgesi o zamandan beri kaymış olsa da, 2024’te insanları Ay’ın güney kutbuna indirecekti. Kısa bir süre sonra, NASA bu çabayı Apollon’un mitolojik ikiz kız kardeşi olan Artemis programı olarak isimlendirdi.
Artemis programı NASA’nın insanları uzayda hiç olmadığı kadar uzağa göndermeyi amaçlayan, ‘Ay’dan Mars’a’ programının bir parçası.
Ay, 2025 gibi erken bir tarihte yüzeyine çıkan astronotlarla ilk sırada yer alıyor. Uzay ajansı ve ortaklarının birkaç yıl sürecek Ay araştırmaları sırasında öğrendikleri, Kızıl Gezegene astronot göndermek de dahil olmak üzere Ay’ın ötesindeki evrelere rehberlik edecek. NASA’nın Washington DC’deki İnsan Keşif ve Operasyonlar Misyon Müdürlüğü’nden gezegen jeologu Jacob Bleacher, ‘Artemis ile gayemiz, bu noktaya kadar yaptığımız her şeyi kullanmak ve sahiden insanlık için düşük Dünya yörüngesinin ötesinde bir varlık oluşturmaya başlamak’ diyor.
Her şey yolunda giderse NASA, Artemis görevlerini kabaca yılda bir kez gerçekleştirmeyi planlıyor.
Bleacher, ‘Artemis III’ü takip eden görevler aracılığıyla bir miktar altyapı oluşturmayı umuyoruz’ diyor. Bu altyapı, Ay’da güç geliştirmek ve dağıtmak için donanım, astronotların uzun mesafeleri kat etmesi için geziciler ve nihayetinde yüzeyde yaşam ve çalışma alanları içerecek. Amaç, astronotların kalış süresini günlerden aylara çıkarmak. Bu astronotları desteklemek için NASA, yeni bir uzay istasyonunun oluşturulmasına öncülük ediyor. Ay Geçidi olarak adlandırılan bu istasyon tamamlandığında, tahminen 2030’larda Ay’ın yörüngesinde olacak. 2031’in başlarında inançlı bir biçimde parçalanması planlanan Memleketler arası Uzay İstasyonu üzere, Ay Geçidi de milletlerarası ve ticari bir araştırma istasyonu olacak. Ayrıyeten Mars ve ötesine yapılacak seyahatler için bir orta istasyon vazifesi görecek.
İnsanlar tekrar Ay’a ayak bastıklarında, daha evvel hiç keşfedilmemiş bir yer olan güney kutbunu araştıracaklar.
Burası çarpma kraterleri ve buz açısından hayli güçlü bir bölge. Hem Amerika Birleşik Devletleri hem de Çin, yeni araştırma sorularını yanıtlamak ve insanların uzun müddet kalmak için gereksinim duyacağı kaynaklara erişmek için bu alanı hedefliyor.
Burada bilimsel kimi gizemler olsa da, güney kutbunun derin kraterlerinin asıl değeri su buzundan gelmekte.
Notre Dame Üniversitesi’nden Ay keşif bilimcisi Clive Neal, bu buz hakkında öğrenilecek çok şey olduğunu söylüyor. Toplamda ne kadar mevcut buz var? Buz buradan çıkarılabilir mi? İnsan kullanımı için nasıl rafine edilir? Artemis kaşifleri, daha uzun vadeli keşifleri mümkün kılacak bu soruları ele alabilirler.
Önümüzdeki birkaç yıldaki Artemis uçuşları NASA’nın neler yapabileceğini gösterecek.
Ve Çin’in yaklaşan misyonları, bu ulusun Ay keşiflerinde Amerika’ya katılıp katılamayacağını kanıtlayacak. Dünya ikisini de izliyor olacak.
Siz bu husus hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!
